حراج بزرگ دانشگاه‌های دولتی

اعداد عجیب از شهریه‌های پردیس بعضی دانشگاه‌های مهم؛ ۸۵۰ میلیون بدهید مهندس کامپیوتر شوید…..

نیمهٔ دوم مهر امسال دانشگاه‌ها میزبان نودانشجویان خواهند شد. دانشجویانی که بر اساس رتبه‌شان این روز‌ها مشغول انتخاب رشته هستند و هر کدام هم تلاش دارند تا بتوانند بهترین انتخاب را داشته باشند. از آنجایی که فارغ‌التحصیلی از برخی دانشگاه‌های مطرح دولتی به خاطر نام‌شان برای داوطلبان از اهمیت بالایی برخوردار است، بخشی از داوطلبانی که رتبه‌شان امکان حضور در دوره‌های روزانه دانشگاه‌های دولتی را به آنها نمی‌دهد، ترجیح می‌دهند تا به‌جای رفتن به کلاس‌های درس دیگر زیرنظام‌های آموزش عالی با وجود همه امکانات و زیرساخت‌های علمی و فناوری که در اختیار دارند، در پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌های دولتی تحصیل کنند. با وجود اینکه تحصیل در این پردیس‌ها هم مانند دیگر زیرنظام‌های آموزشی اتفاق عجیبی نیست، اما وقتی نگاهی به رقم‌های شهریه‌های این پردیس‌ها می‌اندازیم، می‌توان نتیجه گرفت که دانشگاه‌های دولتی عملاً نان برَندشان را می‌خورند. از سوی دیگر هم برای رفتن به صندلی دانشگاه‌های بزرگ و مطرح دولتی قدرت اقتصادی خانواده‌ها کماکان حرف اول را می‌زند، چرا که یا باید سرمایه‌گذاری قابل توجهی در مقطع دبیرستان انجام داد یا آمادگی پرداخت شهریهٔ پردیس‌های خودگردان را داشت. شاهد مثال آن بررسی مرکز پژوهش‌ها از وضع قبولی دهک‌های مختلف در کنکور ۱۴۰۲ است که نشان داد ۵۴درصد قبولی‌های زیر رتبه ۳هزار آن سال جزو دهک‌های ۹ و ۱۰ بوده‌اند. به عبارت دقیق‌تر، از بین هر دو دانشجوی پذیرفته‌شده با رتبه‌ای کمتر از ۳هزار کشوری یکی از آنها جزو دو دهک یادشده بود.

در روز‌هایی که افزایش ۴برابری شهریهٔ پردیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به یکی از خبر‌های رسانه‌ها تبدیل شده، افزایش ۳۰ تا ۴۰درصدی شهریه دیگر دانشگاه‌های دولتی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. البته جز تفاوت در میزان افزایش، اعداد و ارقام شهریه‌های دانشگاه‌های دولتی تناسب چندانی با هم ندارند. در واقع، تفاوت‌های فاحشی است که بین شهریه پردیس دانشگاه‌های مطرح کشور مانند صنعتی شریف، تهران، امیرکبیر امثال آن وجود دارد، چرا که هیئت امنای هر دانشگاه می‌تواند در این زمینه تصمیم‌گیری کند و به همین دلیل بعضاً تفاوت‌های معناداری بین ارقام شهریه‌ها وجود دارد.

برخی دانشگاه‌های دولتی در کنار ارتزاق از شیر نفت، سال‌هاست دریافت شهریه‌های کلان از دانشجویان خودگردان را به عنوان مهم‌ترین سبد درآمدی خود قرار داده‌اند. شهریه‌هایی که هر ساله نیز با تصویب هیئت امنای آنها افزایش پیدا می‌کند و نمی‌توان معیار مشخصی برای نحوهٔ افزایش آنها پیدا کرد، اما بررسی شهریه‌های امسال در هفت دانشگاه دولتی به نسبت سال گذشته نشان‌دهندهٔ رشد ۴۰درصدی این شهریه‌ها در بیشتر دانشگاه‌های دارای پردیس خودگردان است. افزایشی که شامل شهریه‌های ثابت و متغییر می‌شود، به‌طوری که دانشجو باید در دانشگاه‌های مطرحی مانند صنعتی شریف بیش از ۵۰۰میلیون تومان را برای تحصیل در مقطع کارشناسی بپردازد با توجه به ارقام نجومی که دانشگاه‌های مطرح کشور در پذیرش دانشجو در نظر گرفته‌اند و وجود تفاوت فاحش میان ارقام دانشگاه‌ها، آنچه به ذهن متبادر می‌کند آن است که این شهریه‌ها نمی‌تواند رقم واقعی تربیت دانشجو باشد. گویی بخشی از هزینه‌هایی که دانشگاه‌ها باید برای آموزش دانشجویان پرداخت کنند به‌وسیله بودجه عمومی تأمین می‌شود. نکته مهم دیگر در این میان آن است که دانشگاه‌های دولتی باید ۱۸درصد از بودجه‌شان را از محل درآمد‌های اختصاصی تأمین کنند که به نظر می‌رسد بار اصلی این حوزه به برعهده بخش مربوط به خدمات آموزشی گذاشته شده است.

بر اساس دفترچه انتخاب رشته امسال، در مجموع پنج گروه آزمایشی بدون در نظر گرفتن اصلاحات صورت‌گرفته برای رشته محل‌ها به ویژه در حوزه پزشکی و دندان‌پزشکی که امروز منتشر می‌شود قرار است ۵هزار و ۳۸۱ نفر در پردیس‌های خودگردان و در دوره‌های شهریه‌پرداز پذیرش شوند. از این میزان ۱,۳۳۱ ظرفیت برای پردیس‌های خودگردان در نظر گرفته شده است. جالب اینکه در این بین گروه آزمایشی علوم ریاضی نیز با ۹۳۱ نفر سهم ۷۰درصدی در پذیرش دانشجویان خودگردان خواهد داشت. بعد از آن علوم انسانی‌ها هستند که با سهم ۱۸درصدی در رتبهٔ دوم قرار گرفته‌اند و طبیعتاً علوم تجربی‌ها هم در رتبه سوم قرار دارند. با این حال این گروه بالاترین میزان پذیرش دانشجو در دوره‌های شهریه‌پرداز را به خود اختصاص داده است، به طوری که از مجموع ۴هزار و ۵۰ نفر، ۴هزار و ۲۵ دانشجویی که بناست در دوره‌های شهریه‌پرداز پذیرش شوند مربوط به گروه علوم تجربی‌اند. اگر بخواهیم نگاهی جزئی‌تر به این حوزه داشته باشیم، باید عنوان ظرفیت پذیرش دانشجو در پردیس دانشگاه شهید بهشتی برای امسال ۲۲۰ دانشجو، امیرکبیر ۳۰۷، صنعتی شریف ۶۲۱ نفر و تهران نیز ۷۲۰ دانشجو اعلام شده است. با وجود اینکه محمدحسین امید، رئیس این دانشگاه مرداد امسال از کاهش تعداد پردیس‌ها صحبت کرده بود، اما با در نظر گرفتن افزایش ۱۲۰ نفری ظرفیت امسال این دانشگاه در مقایسه با سال قبل، به نظر می‌رسد علی‌رغم این وعده، اما پردیس‌های ارس و کیش دانشگاه تهران قرار است بیشتر از گذشته پای کار این دانشگاه باشند.

از آنجایی که پردیس دانشگاه‌های دولتی میزبان دانشجویان در رشته‌های مختلف است، شهریه‌ها نیز بسته به رشته و مقطع تحصیلی متفاوت خواهد بود. موضوعی که باعث می‌شود تا میزان درآمد دانشگاه‌ها از دانشجویان متفاوت باشد. در ادامه شهریهٔ پردیس‌های خودگردان در رشته‌ها و مقاطع مختلف را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

برای رسیدن به مدرک پردیس دانشگاه صنعتی شریف باید شهریه قابل توجهی هم پرداخت کرد. اگر بخواهیم هزینه تحصیل از مقطع کارشناسی را در رشته‌ای مانند مهندسی کامپیوتر حساب کنیم، به ارقام جالبی می‌رسیم. با در نظر گرفتن این مسئله که دانشجوی این رشته باید ۱۳ واحد عملی و ۱۲۶ واحد نظری را در طول دوره بگذراند، با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که دانشجوی ورودی امسال باید ۶۲میلیون و ۴۸۰هزار تومان برای واحدهای عملی هزینه کند، رقمی که برای واحدهای نظری به ۴۰۳میلیون تومان می‌رسد. البته اگر ۳۸۴میلیون و ۵۳۸هزار تومان شهریه ثابت برای چهار سال کارشناسی را هم حساب کنیم، کل مبلغ شهریه دانشجوی این مقطع در رشته مهندسی کامپیوتر به ۸۵۰میلیون تومان خواهد رسید. نکته‌ای که نباید از قلم بیفتد آن است که این رقم با در نظر گرفتن‌ یک میلیون و ۶۰۲هزار تومان شهریه برای واحد کارآموزی صفر واحدی است. حالا اگر فرض کنیم که دانشجو در طول یک ترم می‌تواند ۱۲ واحد بگذراند، فقط ۳۹میلیون تومان رقم شهریه دروس نظری آن می‌شود. در کنار آن با پرداخت ۴۸میلیون شهریه ثابت باید در همان ابتدا ۸۷میلیون تومان شهریه بپردازد. زمانی که تعداد واحدها را در حداکثری‌ترین حالت، یعنی ۲۰ واحد در نظر بگیریم، شهریهٔ متغیر آن به ۶۴میلیون تومان خواهد رسید که با احتساب شهریه ثابت، کل مبلغ پرداختی دانشجو در ترم اول ۱۱۲میلیون تومان خواهد شد.

اگر دانشجویی بخواهد در مقطع کارشناسی ارشد در رشتهٔ کامپیوتر زیرگرایش مهندسی نرم‌افزار از پردیس دانشگاه صنعتی شریف فارغ‌التحصیل شود، با توجه به اطلاعیه خود دانشگاه، تعداد واحدهای این مقطع برای دانشجویان پژوهش‌محور ۲۹ واحد و برای آموزش‌محورها ۳۲ واحد می‌رسد. با فرض اینکه دانشجو بخواهد از مسیر آموزش‌محور تحصیل خود را به پایان برساند، برای ۲۶ واحد دروس زیرگرایش مهندسی نرم‌افزار که جزو دروس نظری بوده باید نزدیک به ۱۷۹میلیون تومان هزینه کند. این در حالی است که کل شهریه ثابت دو سال تحصیل این دانشجو هم به ۴۱۴میلیون تومان خواهد رسید. همچنین، هزینه شهریه برای پایان‌نامه شش واحدی هم ۸۳میلیون تومان است. یعنی در عمل یک دانشجو از زمان ورود به پردیس دانشگاه شریف تا زمان خروج، با در نظر گرفتن این مسئله که در طول دو سال شاهد افزایش شهریه نباشیم، باید ۶۷۶میلیون تومان به حساب پردیس این دانشگاه واریز کند. البته اگر این را هم در نظر بگیریم که دانشجویی مجبور باشد ۱۸ واحد جبرانی را بگذراند، به کل مبلغ ۵۵میلیون تومان هم اضافه خواهد شد، چرا که به ازای هر واحد باید شهریه معادل ۳میلیون تومان پرداخت کند. با این حساب دانشجو با پرداخت ۷۳۸میلیون تومان می‌تواند مدرک فارغ‌التحصیلی بگیرد.

حساب‌وکتاب هیئت‌امنای دانشگاه تهران متفاوت با صنعتی شریف است. یعنی با در نظر گرفتن ۱۴۰ واحد درسی برای رشته مهندسی کامپیوتر و با فرض اینکه تعداد واحدهای درسی این دانشگاه تفاوت چندانی با شریف نداشته باشد، باید عنوان کرد که ۱۳۹میلیون تومان شهریه ثابت مقطع کارشناسی در رشته مهندسی کامپیوتر دانشگاه تهران می‌شود که با احتساب ۹۴میلیون شهریه نظری و حدود ۱۶میلیون تومان شهریه واحدهای عملی، دانشجو باید تا زمان فارغ‌التحصیلی ۲۴۹میلیون تومان پرداخت کند. این دانشگاه برای رشته‌های غیرفنی هم پذیرش پردیس خودگردان دارد که اگر بخواهیم شهریه گروه علوم انسانی و علوم رفتاری را با فرض رشته روان‌شناسی در نظر بگیریم -این رشته در مقطع کارشناسی که در مجموع ۱۴۰ واحد است، از این میزان ۲۹٫۵ واحد عملی و ۱۱۰٫۵ واحد نظری است- ۸۲میلیون تومان هزینه واحدهای نظری و در مقابل ۳۳میلیون هم پول واحدهای عملی می‌شود. در این بین ۱۱۱میلیون هم مبلغ شهریه ثابت در طول هشت ترم است که در مجموع باید رقمی معادل ۲۲۶میلیون تومان برای این رشته پرداخت شود، اگر میزان شهریه‌های متغیر در طول سه سال آینده بدون تغییر بماند.

اگر دانشجویی بخواهد در مقطع کارشناسی ارشد در رشته کامپیوتر زیرگرایش مهندسی نرم‌افزار تحصیل کند هم با همان فرضی که برای دانشگاه صنعتی شریف در نظر گرفته بودیم، یعنی با ملاک قرار دادن اینکه ۲۶ واحد دروس زیرگرایش مهندسی نرم‌افزار جزو دروس نظری بوده، دانشجو باید نزدیک به ۳۶میلیون تومان برای این دروس هزینه کند. این در حالی است که کل شهریه ثابت دو سال تحصیل این دانشجو هم به حدود ۷۰میلیون تومان خواهد رسید. همچنین هزینه شهریه برای پایان‌نامه شش واحدی هم به ۲۲میلیون تومان است، یعنی در مجموع ۱۲۸میلیون تومان باید پرداخت کند. البته این در حالی است که دانشجو نیازی به گذراندن واحدهای جبرانی نظری یا عملی نداشته باشد، چراکه به ازای هر واحد نظری یا عملی از این دروس باید به ترتیب ۷۷۰هزار تومان و یک میلیون و ۱۵۶هزار تومان شهریه بپردازد.

تحصیل در دوره دکتری علوم انسانی و رفتاری دانشگاه تهران هم در مجموع ۳۵۹میلیون تمام می‌شود. به عبارت دقیق‌تر دانشجو باید در ترم اول ۴۵میلیون تومان هزینه کند. این رقم برای رشته‌های سایر گروه‌ها به حدود ۴۴۰میلیون و برای ترم اول نیز به ۵۵میلیون تومان می‌رسد.

تحصیل در مقطع کارشناسی پردیس دانشگاه امیرکبیر هم با همان فرض رشته مهندسی کامپیوتر در مجموع ۴۴۶میلیون تومان می‌رسد. به عبارت دیگر دانشجو باید برای چهار سال تحصیل در این دانشگاه، ۱۳۲میلیون تومان شهریه ثابت بپردازد. همچنین ۴۲میلیون هزینه دروس پایه، ۲۱۲میلیون هزینه دروس اصلی و تخصصی نظری و ۶۰میلیون شهریه دروس عملی آن خواهد شد.

برای کارشناسی ارشد هم در دانشگاه امیرکبیر اگر بخواهیم رشته مهندسی صنایع گرایش بهینه‌سازی سیستم‌ها را مدنظر قرار دهیم، باید عنوان کرد ۶۴میلیون تومان هزینه شهریه ثابت آن خواهد شد. در این میان ۴۰میلیون هزینه دروس جبرانی، حداقل ۳۰و حداکثر ۴۰میلیون هزینه دروس تخصصی نظری و در نهایت نیز ۲۷میلیون تومان هزینه دو واحد سمینار و شش واحد پایان‌نامه خواهد شد. معنی این ارقام آن است که دانشجو در زمان فارغ‌التحصیلی باید ۱۷۱میلیون تومان بپردازد.

در مقطع دکتری دانشجو باید ۳۶ واحد را بگذراند؛ از این تعداد ۱۸ واحد آموزشی و ۱۸ واحد پژوهشی است و دانشجو باید حداقل سه و حداکثر چهار ساله آن را به اتمام برساند. در این گزارش با فرض اینکه دانشجو می‌خواهد هشت ترم فارغ‌التحصیل شود، شهریه پرداختی‌اش ۵۶۰میلیون تومان می‌شود. به عبارت دقیق‌تر ۱۶۰میلیون تومان هزینه شهریه ثابت، در حداقلی‌ترین حالت ۵۳میلیون و در حداکثر حالت نیز ۷۹میلیون هزینه آموزشی و ۲۶۴میلیون تومان هم هزینه رساله ۲۴ واحدی خواهد بود. البته در این میان دانشجو باید ۳میلیون و ۳۵۰هزار تومان نیز هزینه شرکت در آزمون جامع را بدهد.

برای دانشگاهی مانند علم و صنعت در مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی کامپیوتر گرایش نرم‌افزار هم دانشجو در کنار هزینه‌کرد ۶۵میلیون تومانی شهریه ثابت برای دو سال، باید ۶۳میلیون تومان هم برای واحدهای نظری و در نهایت ۱۹میلیون تومان برای پایان‌نامه شش واحدی‌اش هزینه کند؛ رقمی که در زمان فارغ‌التحصیلی در مجموع به ۱۴۷میلیون تومان برای این مقطع می‌رسد. اما وقتی مقطع دکتری در رشته مهندسی صنایع گرایش بهینه را ملاک قرار می‌دهیم، با در نظر گرفتن این مسئله که دانشجویان مجبور به گذراندن ۲۴ واحد پژوهشی و ۱۸ واحد آموزشی هستند، با احتساب ۲۴۲میلیون تومان شهریه ثابت (فرض هشت نیم‌سال) و همچنین شهریه ۳۷میلیون تومانی برای دروس نظری و البته ۸۹میلیون تومان برای رساله، در مجموع ۳۶۸میلیون تومان تمام می‌شود.

دانشگاه تربیت مدرس هم‌زمان امکان پذیرش در رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی را دارد و امسال هم رقم شهریه‌های پردیسش را ۳۵درصد بیشتر کرده است. به‌طوری که هزینه کامل تحصیل در دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس به ۴۵۴میلیون تومان تمام خواهد شد و دانشجو در ترم اول باید ۵۷میلیون تومان هزینه کند. این مبلغ در گروه علوم انسانی و برای رشته‌های حقوق، مدیریت و اقتصاد به‌صورت کامل ۳۲۶میلیون تومان تعیین شده و دانشجو در ترم اول باید حدود ۴۱میلیون تومان بپردازد. رقمی که برای سایر دانشکده‌ها (غیرعلوم انسانی و پزشکی) هم ۳۹۸میلیون تومان خواهد بود. با در نظر گرفتن این مبالغ، باید عنوان کرد که دانشجویانی که می‌خواهند در رشته‌های این دانشکده‌ها تحصیل کنند، باید برای ترم اول حدود ۵۰میلیون تومان پیاده شوند.

یکی از خبرهایی که این روزها سر و صدای زیادی در فضای رسانه‌ای کشور به وجود آورده، بحث شهریه‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. شهریه اعلام‌شده در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ برای دکترای عمومی در سال ۱۴۰۳ به‌صورت ترمی ۲۰میلیون و ۷۷۶هزار تومان بوده است، اما آن‌طور که کانال صنفی این دانشگاه منتشر کرده، این رقم برای نیم‌سال اول ۱۴۰۴-۱۴۰۳ با افزایش ۱۲درصدی همراه بوده است. یعنی در سال گذشته دانشجویان باید برای هر ترم مبلغ ۲۳میلیون تومان و در یک سال مبلغ ۴۶میلیون تومان هزینه می‌کردند. اما با آغاز پذیرش دانشجو برای سال تحصیلی جدید، این رقم به شکل عجیب‌وغریبی با افزایش ۲۴۷درصدی همراه بود، به‌طوری که دانشجوی امروز باید برای یک سال تحصیل در رشته پزشکی این دانشگاه مبلغ ۱۶۰میلیون تومان و برای دندان‌پزشکی نیز با افزایش ۲۶۹درصدی، شهریه ۱۷۰میلیون تومانی را بپردازد.

زهرا رمضانی – روزنامهٔ‌ فرهیختگان