Ustad Haşım Tərlan dünənin və bu günün mübariz şairi

Ədəbi cəmiyyətimizdə mübariz şair ünvanilə tanınan və böyük hörmət qazanan qocaman mütəfəkkirimiz Haşım Tərlanı tam mənada dünənin və bu günün mübariz şairi adlandırsaq, yanılmarıq.Axı ustadın yaradıcılıq həyatının əsasını demokratik və milli tələbat, xalqlar dostluğu, ictimai ədalət, azadlıq, sülh, əmin – amanlıq və bərabərlik kimi mövzulardan suvarılıb, yoğrulub və poetik dildə öz bədii əksini tapıbdır.Bu mövzular hələ 20 yaşlı Mir Haşım Həsənzadənin yaradıcılığında olduğu kimi, qocaman ustad Haşım Tərlanın yaradıcılığında həyat sürmədədir.Bu da ondan irəli gəlir ki, ustad Haşım Tərlan sənətinə,bəşəri ideallarına, arzu və istəklərinə və eləcə də zamanın irəli sürdüyü problemlərə sənətkarlıq mövqeyini sədaqətlə və vaxtında aşkarlayan səmimi və sadiq bir yaradıcı şəxsiyyətdir.Sanki mübariz şairimizin arzu dolu yaradıcılıq mövzuları yetmiş illik bir ömür boyunca hələ də məqsədə çatmayıb və nakamlığını yaşayır.

Haşım Tərlan 1302 – ci il(1923) Bakı şəhərində anadan olmuşdur.Bərağuş mahalının Zəngilava kəndindən bir tikə çörək ardınca Arazın o tayına köçən Həsən kişinin ailəsində doğulan Mir Əli Mirəlizadə (sonrakı Əli Çeşm Alusi – sonrakı Mir Haşım Həsənzadə və bugünkü Haşım Tərlan) 15 yaşına qədər Bakı şəhərində həyat sürür.Orada dərs oxuyur və ailə həyatının acınacaqlı olmağına baxmayaraq, özü demişkən ömrünün ən xoşbəxt çağlarını yaşayır.

1309 – cu il (1931) balaca Mir Əli öz yaşıdları ilə məktəbə qədəm qoyur.Məktəb yoldaşları tapır və onlarla uşaqlıq dünyasının əlvan xatirələrini yaradır.Dördüncü sinifdə, sonralar Azərbaycanın böyük ədəbi şəxsiyyəti olan və Haşım Tərlanın bu günə qədər yaddaşında pozulmaz izlər buraxan Qılman Musayev( İlkin) onun ədəbiyyat müəllimi olur.Elə bu münasibət balaca Mir Əlinin musiqiyə, fotoqraf işlərinə və ədəbiyyata ciddi maraq göstərməsinə səbəb olur.Arabir şeirlər deməyə də başlayır və pioner uşaqların fəaliyyətinə çox müsaid zəmin yaradan

” Pionerlər sarayı”nda fotoqraflıq dərəcəsində bu sənəti öyrənməyə başlayır.

1316 – cı il (1937) Rusiyada yaranan Oktyabr inqilabının iyirmi illiyinə bütün Azərbaycanda hazırlıq gedir.Mir Əli də məktəb uşaqları ilə bərabər bu şən əhval – ruhiyyəli günləri qarşılamağa hazırlaşır.İnqilabın ildönümü münasibətilə ” Oktyabr gəlir” ünvanlı şeirini yazır və onu inqilabın rəhbərlərinə ithaf edir.Şeiri Yazıçılar İttifaqına aparır.Azərbaycanın xalq şairi Səməd Vurğunla görüşür və onun göstərişilə bu günkü ustad Haşım Tərlanın ilk şeiri şəkli ilə bərabər ” Pioner” qəzetində nəşr edilir.Şeirin son bəndi belədir:

Mənimdə şerim geyinibdir əlvan,

Sevimli marşaldan gözləyir fərman.

Vətən üzərunə qalxarsa düşmən,

Hazıram döyüşə qələmimlə mən.

1317 – ci ilin (1938) bahar aylarında Həsən kişinin də ailəsinin başı üstə qara yellər əsməyə başlayır.Onlar da bütün iranlı pasportu olanlar kimi Azərbsycandan çıxmağa məcbur qalırlar. Balaca Mir Əlinin uşaqlıq dünyasına payız çökür.O məktəb yoldaşlarından, pioner dərnəyindən və bütün 15 illik mənəvi dünyasını və ömrünün ab – havasıyla bəslədiyi Bakı şəhərindən ayrılmalı olur.Tir ayının əvvəllərində Ənzəli sahilində İran torpağına ayaq basır.Var – yoxları əmniyyələr və şəhər lotularının əlilə talanır və çox üzücü bir xatirələrlə birbaşa ata yurdu Alan Bərağuş mahalının Zəngilava kəndinə gedir və beləliklə, özü demişkən həyatının qara günləri başlayır.Mir Əlinin yaddaşında uzaq görünən xatirələrə çevrilir.

1320 – ci ilə kimi kənddə quzu otarmaqla gün keçirir.Şəhrivər ayında Sovet qoşunlarının İrana keçməsilə, gənc Mir Əlinin də quzu otarma günləri sona çatır.Rza xan ölkədən qaçdıqda, Azərbaycan kəndlərində gizlicə gedən əkinçi və kəndlilərin ərbablar və feodallara qarşı apardıqları mübarizə açıq – aydın özünü göstərməyə başlayır.Alan Bərağuş mahalındakı kəndli hərəkatının rəhbəri kimi adı xalqın dilində gəzən Somali Qasım hərəkatı aşkarcasına baş qaldırır.Bu kimi kəndli hərəkatı gənc Mir Əlinin ədalət tələb duyğularını dirçəltməyə başlayır və onun həyat tərzini mübarizəyə qoşulub və zülm və zorakılıq əleyhinə döyüşməyə tərəf yönəldir.Onun yaradıcılıq qatarı daha da sürətlə getməyə başlayır və yeni – yeni vətənpərvər və mübarizə ruhlu şeirlər yazır.Bu yolda Sovet qoşunu ilə bu taya gəlmiş Azərbaycan ədib, şair və yazıçılarının təşəbbüsilə ana dilində nəşrə başlayan ” Vətən yolunda” qəzeti gənc Mir Haşım Həsənzadənin yaradıcılıq əsaslarını

” vətəni şerlər” yazmaqla möhkəmləndirir.Onun nəşr üzü görən ikinci şeiri də ” Vətən yolunda” qəzetində çap olur.Şeirin son bəndi belədir:

İndi doğma diyar geyinir əlvan,

Vətən göylərindən çəkilir duman.

Fəxrdir könlümə bu söz hər zaman,

Azərbaycan adlı ellər mənimdir.

1321 – ci ildə sevdiyi qonşu qızı Fatma ilə ailə qurur.Özü demişkən dünya üzünə gülür.Gecələr göylərə baxanda öz nicat ulduzu Fatmanın bəxt ulduzunun kənarında görür.Bu günlər, iş tapıb, ailəsinin məişət tərzini yaxşılaşdırmaq məqsədilə Tehrana getmək qərarına gəlir.Orada müxtəlif işlər,o cümlədən fəhləlik, alverçilik və dərzilik işləri ilə məşğul ol