بو مرامنامه ۱٠ مهر ۱۳۲٤- جی ايل، آذربايجان دموکرات فرقه سينين بيرنجی قورولتايندا تصديق ائديلميشدير
مقدمه
عصريميزده وجودا گلن جهانشمول بويوک سياسی و اجتماعی حادثه لر گوستردی کی خالقلاری اسارت آلتينا آليب اونلارين زحمتيندن سوء استفاده ائتمه دن کئچينه بيلمه ين کهنه لميش و چوروموش اجتماعی وضعيتين محو اولماسی دووری گليب چاتميشدير.
بوگون دونيانين خالقلاری آچيقدان – آچيغا ظلم و فشار زنجيرلرينی ابدی اولاراق قيريب، بشريتين بويوک قربانلار بهاسينا قازانديغی آزادليغی هر قيمته اولورسا اولسون ساخلانماق ايسته يرلر. اونا گوره هر يئرده حاکميتينی ساخلاماغا جان آتان بير اووج ظالملر ايله آزادليق ايسته ين خالقلار آراسيندا قيزغين مبارزه، گونی – گوندن شدتلنير.
بوگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جهتدن ابتدايی حالدا ياشايان طايفالار و قبيله لر بئله، هر جور فشار و تضييقين عليه نه چيخيب، اوز حياتلارينی مستقل و آزاد طرزده قورماق ايسته يرلر.
متفقلرين و دموکراتيک قوه لرين جهانگيرليک فکرينه دوشن و بين الملل ارتجاع مرکزی اولان فاشيست آلمانياسی اوزه رينده غلبه چالماسی نه اينکی اروپانين ايره ليده گئدن خالقلارينی وحشت و اضطرابدان خلاص ائتدی، بلکه بوتون دونيانی و او جمله دن شرقين صنايع جهتدن داليدا قالميش ضعيف اولکه لرينده ياشايان خالقلارينيندا آزاد اولماق و دموکراتيک دولت ياراتماق اميدينی گوجلنديردی.
آذربايجان اوز گله جه يينه بويوک اميدله باخان آزاد و دموکراتيک حيات ياراتماق اوچون هر جور فداکارليغا حاضر اولان اولکه لردن بيری دير.
يوز ايللرله خالقيميزی اسارت آلتيندا ساخلاماق سياستينی تعقيب ائدن داخلی و خارجی جنايتکارلار، ميليونلارجا آذربايجانليلارين قان تر ايله وجوده گه تيرديکلری ثروتی سووکوب آپارماقلا کفايتلنمه يب اونون بويوک تاريخينی، قديم مدنيتينی، آهنگدار ديلينی، بير سوزله ملی وارليغينی انکار ائدير و اونو اسارت حاليندا ساخلاماغا چاليشيرلار. لاکين خالقيميز هئچ بير زامان دوشمنلرينه باش ايمه ميشدير. او آغير مبارزه لرده اوز تورپاغينين شرافتينی ساخلاماغا موفق اولوب، اوز تاريخينی، ديلينی و مدنيتينی حفظ ائتميشدير.
ستارخان و شيخ محمد خيابانی کيمی بويوک سيمالار آذربايجان خالقينين آزادليقی اوغروندا آپارديقلاری مبارزه لرده بويوک فداکارليقلار گوسترميش و دونيانی حيرته سالميشدير. استبداد و ارتجاع عليه نه مبارزه ده آذربايجان خالقی بوتون اوز هموطنلرينه کومکلر ائتميشدير. ايندی ده ايراندا حقيقی آزادليق – استقلال و دموکراسی اصول اداره ياراتماق آذربايجان خالقيني عالی هدفی دير. او، ايراندا اقليت تشکيل ائدن بوتون ملتلرين او جمله دن کوردلر و باشقالارينين آپارديقلاری آزادليق حرکاتينين اونده گئدنلريندن ساييلير. ايرانليلارين هاميسينی بيرلشديرن و دوست ائدن ده بو آرزو و آمالدير. چونکی رضاخان استبدادينين ظلمی بو خالقلارين هاميسينی آياقدان سالميشدير. بو ماجرا بير ده تکرار اولورسا، يئنه بوتون ايران خالقينی استثناسيز بير صورتده فلاکته سوق ائده جکدير. رضاخان استبدادی هيتلرين فاشيست افکار و آمالينی وطنيميزه کئچيره رک ظلم و اسارتی گوجلنديردی. ايران داخلينده ياشايان آذربايجانلی، کورد و باشقالاری دوغما آنا ديلينده يازيب اوخوماق، کتاب و روزنامه لر نشر ائتمک، صنعت و تئاتر اثرلری ياراتماق، يئرلی اداره و محکمه لرده آنا ديليندن استفاده ائتمک امکانينی منع و قدغن ائتدی. نتيجه ده خالقلار آراسيندا بويوک نفاق وجودا گه تيردی. بو استبداد هيکلی نی يخيلماسيندان دورد ايل کئچديينه باخمياراق يئنه ده او منحوس سياست داوام ائتمکده دير. بئله کی اونی ميدانا چيخاران مرتجع عنصرلر، گئت – گئده حياسيزلاشاراق خالقا هجوما کئچيب اونون دموکراتيک حرکاتينی بوغماقداديرلار.
ارتجاع، مملکتيميزين صنايع جهتدن ترقی ائديب گوجلو و قدرتلی اولماسينی ايسته مير، اونو، نوح اياميندان قالما وضعيتده ساخلاماغا جهد ائدير. خصوصا خالقلاريميزين ترقی چرخينی گئری دوندرمک ايسته ين بو مرتجعانه سياست عليه نه جدا قيام ائديلمه ليدير.
بوتون ايران خالقلارينين عمومی آرزولاريندان باشقا، آذربايجانين بير چوخ يئرلی خصوصيت لريده وار دير کی خالقيميزين فکری بو بويوک سياسی، اقتصادی و مدنی خصوصيتلرله مشغولدور. بيز وار قوه ميزله اوز ملی وارليغيمزی اثبات ائديب وطنيميزين طالع و مقدراتينی اوز گوج و اراده ميزله تعيين ائتمه لييک. دونيا وضعيتينين ياراتديغی فرصتدن استفاده ائديب، حياتيميزی ايسته دييميز کيمی يعنی حقيقی دموکراسی اصولدا آزاد ياشاماق اساسی اوزره قورمالييق. بو فرصتدن استفاده ائتمک اوچون طبقه و صنفی آيريليغی نظرده توتمايب هر بير آزاديخواه آذربايجانلينين چاليشماسی لازمدير. بوتون آذربايجاندا ياشايان جماعت، مليت و ديل آيريليغينی نظره آلمايب بو يولدا ال-اله وئريب سعی و تلاش گوسترمه ليدير. دموکراسی و آزادليق ايده يا يولوندا بوتون وطنداشلار واحد بير تن کيمی بيرلشمه لی و هر جور مبارزه يه حاضر اولماليدير.
آذربايجان ايرانين آيری يئرلری کيمی معاصر و مدنی مملکتلردن يوز ايللرله دالی قالميشدير. عصريميز ماشين، الکتريک، علم عصری و بويوک صنايع و ماشينلار ايله تجهيز اولونموش صنعت و فلاحت (اکينچيليک) عصريدير. بيز افتخارلا دولو تاريخيميز لايق اولماق، اجداديميزين عظمت و شهرتينی يئنی دن جانلانديرماق فکرينده ييک. وطنيميزی مترقی صنايع و حقيقی دموکراتيک بير اولکه يه چئويرمه لييک، يوخسا گوجليلرين اسارتی آلتيندان قورتارا بيلمه ييب چوخ تئز بير زاماندا محو اولا بيله ريک.
سياسی، اقتصادی و مدنی حياتينی زامانين تقاضاسينا گوره قورا بيلمه ين، چوروموش کهنه اجتماعی وضعيتين منگنه سينده اسير قالان بير ملت، اوزون بير مدت اوز استقلال و آزادليغينی ساخلاماقا موفق اولوب، امپرياليست دولتلرين اسارتيندن خلاص اولا بيلمز. بو اجتماع و طبيعتين پوزولماز قانونلارينداندير. اونا گوره آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، آذربايجانين صنايع، تجارت و علمی فلاحت جهتدن ترقيسی نی، حقيقی خالق حاکميتی و ملی دموکراتيک اصولونين غلبه سی اوچون ضروری شرطلردن سايير.
فـرقـه ميز ائله بير زاماندا ايشه باشلاير کی بوتون دونياده دموکراسی جبهه سينين غلبه چالديغی کيمی دونيانين ضعيف و گوجسوز ملتلری آتلانتيک منشوری اساسی اوزه رينده اوز حياتلارينی ايسته ديکلری کيمی قورماق حقوقينی الده ائتمه يه موفق اولموشلار.
ملی دموکراتيک بير تشکيلات اولان آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، ايرانين و بالاخص آذربايجانين خصوصيتلرينه گوره اوزونون ان ياخين وظيفه لرينی آشاغيداکی شکيلده تعيين ائدير؛
عمومی سياسی مسئله لر
۱ – آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی ايرانين تماميت و استقلالينی مدافعه ائتمکله برابر آذربايجانين ملی و يئرلی خصوصيتلرينی نظره آلاراق اونون اقتصادی، سياسی و مدنی ترقيسينی سرعتلنديرمک مقصدی ايله بلاتاخير ايالت و شهر انجمنلرينين انتخابينا باشلاماسنی طلب ائدير.
۲ – آذربايجانا ايران داخلينده اقتصادی، تجارت، مدنی، ديل و فرهنگ جهتدن محلی مختاريت و اوز حياتينی ايسته ديگی کيمی قورماق اوچون گئنيش حقوقلار تحصيل ائتمک فـرقـه ميزين ان اساسی وظيفه لريندندير.
۳ – فـرقـه ميز فرد آزادليغينين تامين ائديلمه سينی انسانليق و هموطنليک حقوقونين مقدس اساسلاريندان سايير و اونون يولوندا مبارزه ائدير.
۴ – مملکتی فلاکته سوق ائتميش اونون اقتصادی، اجتماعی و سياسی تنزلونا سبب اولوب خالقی ظلمت و جهالتده ساخلايان مستبدلر حاکميتی، جدی صورتده محو ائديلمه ليدير و بير داها ديکتاتورليغا يول وئريلمه مه ليدير.
۵ – خالقا سوز آزادليغی، وجدان آزادليغی، مطبوعات آزادليغی، اجتماع و تشکيلات آزادليغی وئريلمه ليدير. مستبدلر و فاشيزم افکارينی تبليغ ائدن مرتجعلر بو بويوک نعمتلردن محروم ائديلمه ليدير.
۶ – خالقين عمومی رای وئرمه سی يولو ايله مملکتين دردلرينی قانان و اونون يارالارينی ساغالتماق ايسته ين و بونا قادر اولان حقيقی خالق دموکراتيک دولتی ياراديلماليدير.
۷ – استثناسيـز اولمـاق اوزره ۲٠ ياشـينا چـاتميـش بوتون کيشـی و آروادلار انتخـاب ائتـمه يه، ۲٧ دن ۸٠ ياشينا چاتانلار انتخاب اولماق اختياری وئريلمه ليدير. انتخاباتدا تهديد و تطميع کيمی خائنانه حرکتلرين قطعی صورتده قاباغی آلينماليدير. خالق مستقيم، متناسب و مخفی بير صورتده اوز قانونی رای اينی بيلديرمک امکانينا مالک اولماليدير. آنجاق بو يول ايله حقيقی خالق نماينده سی اولان وطن و ملت خادملرينی انتخاب ائتمک ممکن اولا بيلر.
تبصره – انتخابات بوتون مملکتده تاخيرسيز اولاراق معين و قيسا بير مدتده انجام تاپماليدير.
۸ – بوتون متفق و دموکراتيک ملتلر و خصوصا ياخين قونشوموز اولان شورا جمهوريتلری اتفاقی ايله اولان صميمی دوستلوقيميزی ساخلاماق خارجی سياستيميزين اساسينی تشکيل ائتمه ليدير.
۹ – دولت تشکيلاتی استبداد و ديکتاتورليق طرفدارلاريندان و فاشيست فکرلی آداملاردان تميزلمنه ليدير. دولت قوللوقچيلاری مثلا ژاندارم و پليس مامورلارينين قانونسيز و تجاوزکارانه حرکتلرينه هئچ وجه ايله يول وئريلمه مه ليدير. اختلاس و رشوت خورليق تمامی ايله آرادان قالديريلماليدير.
اقتصاد و تجارت مسئله لری حاقيندا
آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی مملکتی ترقی يولونا چيخارتماق و خالقين آزادليغينی خارجی و داخلی ارتجاعين تعرضيندان قوروماق اوچون وطنيميزين اقتصادياتينين اساسلی صورتده ده ايشيلمه سينی و آشاغيداکی اقتصادی تدبيرلرين حياتا کئچيريلمه سينی لازم و واجب بيلير؛
۱۰ – دوورونی کئچيريب، چوروموش اقتصادی اصول، معاصر و عالی اقتصادی اجتماعی شرايط ايله عوض اولونماليدير. خالقيميز اوز ملی آغير صنايع اينی وجودا گه تيريب اونو معاصر بير حالا سالماليدير و ائله تدبيرلر گورمه ليدر کی چوخ تئز بير زاماندا اولکه ميز صنايع محصولينا اولان احتياجينی اوز کارخانالاری واسطه سی ايله تامين ائتمک ممکن اولسون و مملکت دچار اولديغی فقر و فلاکتدن نجات تاپيب، مترقی و ثروتمند مملکتلر سيراسينا کئچه بيلسين.
۱۱ – استبداد دوورينده آپاريلان خائنانه سياست نتيجه سينده آذربايجانين ثروتلری چکيليب آپاريلميش و اوردا نه بير گورکملی کارخانا و نه بير فابريکا نه ده آيری بير مهم صنعت اوجاغی وجودا گلمه ميشدير. بونو نظره آلاراق آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی آذربايجاندا ملی صنايع ياراديلماسينی فابريک، مکتب و مريضخانا وجودا گه تيريب و يوللارين چکيلمه سی اوچون وسيله لر وجودا گلمه سينی جدا طلب ائدير و ايالت و ولايت انجمنلری واسطه سی ايله بونا نائل اولاجاقينا اينانير. آذربايجانين گليرينين بويوک قسمی يوخاريداکی تدبيرلری ايله آذربايجانين آبادليغينا صرف ائديلمه ليدير.
۱۲ – تجارتی هر جور واسطه لرله گئنيشلنديرمک و خالقين مادی حياتينی ياخشيلاشديرماق اوچون ايشسيزليک عليه نه قطعی تدبيرلر گورولمه ليدير. اقتصادی حيات و تجارت ايشلرينی ائله آپارماق لازمدير کی عموما تجار، خصوصا خيردا و اورتا آل وئرچی و اصناف، اقتصادی چتينلييه راست گلمه سين. بوتون مملکتده اقتصادی ديريليک جانلانسين و خالقين مادی حيات شرايطی ياخشيلاشسين.
۱۳ – پولون قيمتدن دوشمه سينين قاباغينی آلماق اوچون تدبيرلر گورولمه ليدير.
۱۴ – زحمتکش و يوخسوللارين اشتراکی ايله توليد و تعاونی شرکتلر و خيردا کارخانالار ياراتماق، موجود دستگاهلار و ال کارخانالارينا کومک ائديب اونلارين افلاسدان قورتولماسينا همت صرف ائديلمه ليدير.
۱۵ – صنايع اين ترقی و تکاملينی سرعتلنديرمک، کارگرلرين وضعيتينی ياخشيلاشديرماق مقصدی ايله آشاغيداکی ماده لری قانون شکلينه سالماق لازمدير؛
آ- بوتون اولکه ده ۸ ساعتليک ايش گونی تعيين ائديلمه لی و اضافه ايشه متناسب علاوه مزد وئريلمه ليدير.
ب- فهله، قوللوقچی و متخصصلر اوچون اجتماعی بيمه قانونی ياراديليب حياتا کئچيريلمه ليدير.
ت- اتحاديه لر و تمام زحمتکش تشکيلاتلار حاقيندا خصوصی قانون ياراديلماليدير.
پ- ۱٤ ياشينا قدر اوشاقلارين ايشله ديلمه سی قدغن ائديلمه ليدير. ۱٤ ياشيندان ۱۸ ياشينا قدر اولان اوشاقلار اوچون ايش مدتی ۶ ساعتدن آرتيق اولماماليدير.
ج- يئتيم و احتياجی اولان اوشاقلارين ايشدن چيخاريليب کوچه لردن قالماماسی اوچون، دولتين حسابينا خصوصی يئتيم خانالار آچماق و مکتبلرده يوخسوللارين اوشاقلارينا تحصيلين داوام ائتديرمک اوچون پولسوز يئمک و پالتار وئريلمه ليدير.
چ- ۱٤ ياشيندان ۱۸ ياشينا قدر اولان اوشاقلار اوچون خصوصی صنعت مکتبلری آچيلماليدير. بورادا اوشاقلار گونده ٤ ساعت ايشله مکله صنعت اورگنمه لی و ٤ ساعتدا درس اوخوماليديرلار.
خ- تئزليکله خصوصی زحمت قانونی وضع ائديلمه ليدير.
د- بوتون کارگر و مستخدملرين حقوقلاری محفوظ اولماق شرطيله اونلارا هفته ده بير گون استراحت گونی، آزادليق گونلری ملی و دينی بايراملاردا استراحت و ايلده بير آی مرخصليک وئريلمه ليدير.
ذ- حامله آروادلارا وضه حمله ۶ هفته قالميش، وضع حملدن ۶ هفته سونرايا قدر مرخصليک وئريلمه ليدير. بوتون حقوقلاری محفوظ اولماق شرطی ايله.
۱۶ – خالقين منافعينی نظره آلماق شرطيله وئرگی اصولونا يئنيدن باخيلمالی و هر بير وطنداشين اقتصادی، صنعتی و گليرينه گوره وئرگی تعيين ائديلملی، غير مستقيم وئرگيلر باجارديقجا آزالماليدير.
۱۷ – گوستريلن اقتصادی تدبيرلری حياتا کئچيرمک اوچون کافی سرمايه ايله آذربايجان ملی بانکی تشکيل ائديلمه ليدير.
فلاحت حاقيندا
آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، آذربايجان کندليسينين آج- يوخسول حالا دوشمه سينين گناهينی ايندينه قدر کندلرده اولان فئودال (دره بيليک) اصوليندا گورور. بونا گوره ده فـرقـه حساب ائدير کی؛
۱۸ – تئز بير زاماندا کندلی ايله ارباب مناسبتينی معين ائتمکدن اوتری خصوصی قانون وضع ائديلمه ليدير. دولت يئرلرينی (خالصه تورپاقلاری) فوريتله کندليلره پولسوز اولماق شرطی ايله پايلاماق لازمدير. همچنين استبداد دوورينين طرفداری اولان و آذربايجانی قويوب قاچميش ملکدارلاريندا املاکی مصادره اولونوب، کندليلرين اختيارينا وئريلمه ليدير.
۱۹ – کندليلره فلاحتی جانلانديرماق و اکينه جه يی آرتيرماق مقصديله اوزون مدتلی و نازل تنزل ايله چوخ بورج وئرمک اوچون بانک کشاورزينين ايش شرايطينی، ده گيشديريب اونو بو احتياجی تامين ائتمه يه قادر بير حالا سالماق لازمدير.
۲۰ – بعضی اربابلار طرفيندن تحميل ائديلميش بدعتلر، بی رحمانه وئرگيلر قالديريلمالی و ائله بير شرايط ياراديلمالی دير کی کندلی اوز محصولی ايله عائله سينی اداره ائديب انسانا لايق اولان بير حيات قورا بيلسين.
۲۱ – فلاحت ايشينی نظاما سالماق و زحمتکش کندلينين وضعيتينی ياخشيلاشديرماق اوچون کندلرده کندلی جمعيتلری ياراديلمالی و بو جمعيتلری کندليلرين اوزلری اداره ائتمه ليديرلر.
۲۲ – کندخدالار کندليلرين آراسيندان سئچيلمه ليدير.
۲۳ – فلاحتی، معاصر علم و صنعتين بويوک موفقيتلری اساسيندا قورماق اوچون دولت کندليلره تراکتور و ساير فلاحت ماشينلاری ايله کومک ائتمه ليدير.
۲۴ – ژاندارم و دولت قوللوقچولارينين اوز مقاملاريندان سوء استفاده ائديب کندليلرين وار يوخلارينی اللريندن آلمالارينا يول وئريلمه مه ليدير.
۲۵ – آذربايجان کندليسينی قوراقليق و سوسوزليق قورخوسيندان قورتارماق اوچون دولت حسابينا چشمه لر وجودا گه تيريب، آرتيزين قويولاری قازديرماق و اونلارا چايلار و گؤللرين سويوندان لازمينجا استفاده ائتمک امکانی وئريلمه لی، بو يوللار ايله فلاحت محصولينی آرتيرماق و کندلينين وضعيتی ياخشيلاشديريلماليدير.
خالق معارفی حاقيندا
آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، سوادسيزليق و جهالت ايله مبارزه ائتمک اوچون خالق معارفی حاقيندا آشاغيداکی وظيفه لری ايره لی سورور؛
۲۶ – مجلس شورای ملی طرفيندن تصويب ائديلن مجانی و اجباری تعليماتين سريع بير صورتده اجراسينی طلب ائتمک.
۲۷ – آنا ديلی، ملی مدنيتين ترقيسی اوچون قدرتلی بير واسطه دير. اونا گؤره بالالاريميز بلاتاخير ايستر دولتی، ايسترسه خصوصی مدرسه لرده اوز آنا ديليميزده تدريس ائديلمه ليديرلر. بونون اوچون بالاتاخير درس کتابلاری و ساير تدريس لوازماتی حاضرلاماق لازمدير. آذربايجاندا ياشايان باشقا ملتلر، کوردلر، آسوريلار و باشقالاريندا اوز آنا ديللرينده مدرسه آچماق حاق و اختياری ايله فـرقـه ميز کاملا موافقدير.
۲۸ – آذربايجان خالق معارفينين ترقی و تکاملينی تامين ائتمک اوچون تبريزده ملی دانشگاه وجودا گه تيريلمه ليدير.
۲۹ – ياشليلاری سوادلانديرماق، اونلارا معين و خصوصی بيليک وئرمک اوچون بوتون شهر و کندلرده آيريجا مکتبلر و صنعت ائولری آچيلماليدير. بو مکتبلرده مادی سهولت و تحصيل شرايطی ياراتماق و اونلاری معلم جهتيندن تامين ائتمک اوچون خصوصی تدبيرلر گورمک لازمدير.
۳۰ – ابتدايی مکتبدن توتموش عالی مکتبلره قدر بوتون درس کتابلاری و برنامه لرينه يئنيدن باخيلمالی، استبداد و ظلم تبليغ ائدن سوزلر تمامی ايله اونـلاردان چيخاريليب آتيلمالی و تزه نسـلی دموکـرات و آزاديخواه روحـدا تربييه ائتمـک اوچون تزه درس کـتابلاری و برنامه لر ياراديلماليدير.
۳۱ – شهرلرده و کندلرده معارف و علم اوجاقلارين ساييی آرتيريلمالی، کتابخانالار، قرائتخانالار تشکيل ائديلمه لی، اهالی اوچون منتظم صورتده کنفرانسلار وئريلمه لی، علم و فرهنگ واسطه سی ايله خالقيميزين نقصانلارينی آرادان آپارماقدان اوتری اونلاری مبارزه يه جلب ائتملی، يئنی نسليميزی محو ايليين ترياکخانالار، اخلاقسيز ائولری و قومارخانالار آرادان گوتورولمه ليدير. بوتون بو ايشلردن مقصد خالقين گوزونی آچماق، اخلاق و معنوياتينی يوکسه لتمک، اونو وطن نين استقلال و آزادليغينی ساخلاماق و قوروماق اوچون جدی مبارزه لره حاضرلاماقدان عبارتدير.
خالق صحيه سی
خالقين ساغلامليغی اونون حيات مبارزه سی اوچون مهم شرطلردندير. بونا گوره ده خالق صحيه سينين قيدينه قالماغی آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی بويوک مسئله لردن بيلير. او خصوصدا آشاغيداکی تدبيرلرين حياتا کئچيريلمه سينی طلب ائدير؛
۳۲ – موجود ناخوشلاری ساغالتماق کافی دئييل. امراضين قاباغينی آلماق اوچون جدی تدبيرلر گورمک لازمدير.
۳۳ – کوچه لرده، بازارلاردا، ائولرده ناتميزلييه، چيرکابا، پينتی لييه يول وئريلمه مک اوچون تدبيرلر گورونمه ليدير.
۳۴ – قيزديرما- تيتره تمه (مالارييا) عليه نه جدی مبارزه آپاريلماليدير و بو کيمی مهلک مرضلری توره دن سببلر آرادان قالديريلماليدير. باتاغليقلار قورودولمالی، باغلار و آغاجلارين ساييی آرتماليدير.
۳۵ – کئچلليک، تراخوما و ساير مسری ناخوشليقلاری آرادان قالديرماق اوچون دولت جدی تدبيرلر گورملی و بو ايشه مادی و معنوی کومک يئتيرمه ليدير.
۳۶ – اهاليه گونده ليک حياتينا لازم اولان صحيه معلوماتی وئرمک اوچون کنفرانسلار تشکيل ائتملی، راديو واسطه سی ايله خالقی باشا سالمالی و بو مقصدله خصوصی کتابچالار نشر اولونماليدير.
۳۷ – گله جک نسلين تربيه سی اوچون شهرلرده و کندلرده کورپه لر و ياشلی اوشاقلارا مخصوص جمعيتلر و دولت حسابينا تربيه ائولری آچيلماليدير.
ادبيات، اينجه صنعت و مطبوعات
۳۸ – خالقين معنوی و روحی غذاسی اولان ادبيات و اينجه صنعتين (هنر) ترقيسی اوچون هر بير شرايطی ياراتماق لازمدير. بو مقصدله تبريزده، آذربايجان يازيچيلاری و هنرورلر جمعيتی تشکيل اولونماليدير. بو جمعيتلرين آذربايجانين باشقا شهرلرينده و کندلرينده ده شعبه لری اولماليدير.
۳۹ – يازيچی و هنر صاحبلرينين زحمت حاقلارينی و ياراديجيليق حقوقينی تامين ائتمک اوچون دولت بودجه سينده کافی مقداردا بودجه تخصيص ائديلمه لی، هنرورلرين وجودا گه تيردييی اثرلره مکافات وئريلمه ليدير.
۴۰ – نقاشليق، مجسمه سازليق و موسيقی ساحه سينده آذربايجان خالق ياراديجيلارينين ابدی صنعتلرينی ساخلاماق مقصديله دولت طرفيندن موسسه لر و (آتليه) کارگاهلار وجودا گه تيرمه لی و استادلارين الينين آلتيندا استعدادلی جوانلارا صنعت اوره ديلمه ليدير.
۴۱ – آذربايجانين تاريخی يادگارلارينی حفظ ائتمک اوچون ملی بير موزه وجودا گه تيرمک لازمدير.
۴۲ – آذربايجان ديلينده کتاب نشرينه مانع اولان آداملار، وطن خائنی و خالق دشمنی کيمی مسئوليته آلينماليدير.
۴۳ – معلملرين، دولت اداره لرينده ايشله ين خيردا مامورلارين معاشلاری تامين اولونماليدير.
۴۴ – تئاترين بؤيوک اجتماعی تربيه اوجاغی اولدوغونی نظره آلاراق، تبريز و باشقا آذربايجان شهرلرينده اولان تئاترلارين مخارجی دولت طرفيندن تامين ائديلمه ليدير.
ملی مسئله
۴۵ – ايران مملکتينين داخلينده ياشايان هر بير ملتين داخلی مختاريت و اوز مقدراتينی تعيين ائتمک حقوقی، ايالت و ولايت انجمنلری واسطه سی ايله تامين ائديلمه ليدير.
۴۶ – آذربايجانليلار کيمی خصوصياته مالک اولان ايران خالقلاری، اجتماعی تشکيلاتلار و دولت اداره لرينده اوز آنا ديللريندن استفاده ائتملی و بو اداره لرده ملی ديللر مانع سيز اولاراق ايشله ديلمه ليدير.
محکمه ايشلری
۴۷ – رضاخان دؤوره سينده حقه بازليق و زور ايله کئچيريلميش بوتون ارتجاعی قانونلار لغو ائديليب اونون عوضينده آزادليق و دموکراسی اصولا اويغون قانونلار وضع ائديلمه ليدير و قاضیلرين استقلالی قطعی صورتده تامين اولونماليدير. شهربانی و ژاندارم مامورلارينين حقوقی و قضايی ايشلره قاريشمالارينا جدا سون قويولماليدير.
۴۸ – محکمه لر هر جور تضييقدن آزاد اولمالی و آنجاق عدالت و حاققا آرخالانمالی، سياسی و مطبوعاتی محاکمه لر هيات منصفه حضوری ايله اجرا ائديلمه ليدير. محکمه لرده ايشلر چوخ سريع بير صورتده انجام وئريليب متهملری بلاتکليف ساخلاماق جرم محسوب اولونماليدير. محکمه و مدعی العموم مين رسمی امری اولمادان هئچ بير کسين ائوينه گيريب تفتيش ائتمک اولماز. شهـربانی و ژاندارم مظـنون اولـديغـی اشخـاصی انضبـاط طريقـيله ۲٤ ساعاتدان آرتيق توقيفده ساخليا بيلمز. گناهسيز حبس و تبعيدلر جرم حساب اولونوب، اونا مرتکب اولانلار جزالانماليديرلار.
۴۹ – کئچميش جنايتکارلاری محکمه يه جلب ائديب و اونلارين۲٤ساعاتا حسابلارينا يئتيشيب، جرملری اثبات ائديليرسه فورا جزالانماليدير.
ارتش حاقيندا
۵۰ – ارتشين اصلاحی و اونون دموکرات اولکه يه لايق بير ارتش کيمی اداره اولونان مناسب بير وضعه سالينماسی، همچنين نظام وظيفه قانونی خالق نفع اينه، ده ايشيلمه سی لازمدير.